Is het oneerbiedig om de prestaties van de belangrijkste door Covid getroffen landen af te schilderen als een paardenrace waarbij de winnaar het grote land is met het slechtste sterftecijfer per miljoen inwoners? Als dat zo is, bied ik mijn verontschuldigingen aan, maar daar lijkt het wel op.

Italië ging aanvankelijk aan de leiding, werd vervolgens door vrijwel iedereen ingehaald, en trok vervolgens in het laatste kwart van de wedstrijd een sprintje waardoor het weer aan kop kwam te liggen. Maar Brazilië, het zwarte paard, heeft gisteren de Verenigde Staten ingehaald (Brazilië 1.758 doden per miljoen, VS 1.750 per miljoen), en het kan het VK volgende week inhalen. Daarna staat alleen Italië Brazilië nog in de weg om de Covid Booby Prize te winnen.

Ik verwaarloos niet opzettelijk de prestaties van de kleine landen van Zuidoost-Europa (Bosnië, Bulgarije, de Tsjechische Republiek, Hongarije, Montenegro, Noord-Macedonië, Slowakije en Slovenië) die acht van de tien topplaatsen op de lijst van sterftecijfers bezetten. Ze zijn gewoon klein, en niemand had er bijzonder hoge verwachtingen van.

Ik speel deze ranglijst ook niet alleen maar om erop te wijzen dat de slechtst presterende van de grote landen allemaal populisten in de regering hadden, althans tot voor kort (Donald Trump in de VS, Jair Bolsonaro in Brazilië, Boris Johnson in het VK), behalve Italië, dat vrijwel geen regering had. Ik doe het omdat het ernaar uitziet dat Brazilië de Booby Prize gaat winnen.

De pandemie zal waarschijnlijk het einde betekenen van de politieke carrière van Jair Bolsonaro, de afschuwelijke president van Brazilië. Zijn al even onaangename zoon Eduardo droomt zelfs al van een laatste standje in de stijl van Trump. Hij bekritiseerde onlangs de would-be helden die op 6 januari het Capitool in Washington bestormden, omdat ze timide en incompetent zouden zijn.

"Als ze georganiseerd waren geweest," zei Eduardo Bolsonaro (die aan het hoofd staat van de Commissie Buitenlandse Zaken in het Braziliaanse Huis van Afgevaardigden), "zouden ze het Capitool hebben ingenomen en...en alle politieagenten vermoord hebben of de congresleden die ze allemaal haten." En Eduardo's vader, de president, Jair, is helemaal Donald geworden en probeert een staatsgreep op voorhand te rechtvaardigen door erop aan te dringen dat de verkiezingen van volgend jaar tegen hem zullen worden vervalst.

Maar net als Trump kan Bolsonaro niet echt rekenen op de steun van de hoge militaire officieren van zijn land om zijn hachje te redden als hij de verkiezingen verliest. Hij heeft net alle Braziliaanse militaire diensthoofden vervangen door generaals waarvan hij denkt dat ze loyaler zijn, maar de echt fascistische officieren die hem bij een staatsgreep zouden kunnen steunen, zijn bijna allemaal van veel lagere rang.

Als Bolsonaro volgend jaar echter afhankelijk is van het winnen van de volksraadpleging, slinken zijn kansen op een tweede termijn met de dag. Volgens de laatste opiniepeiling (medio april) vindt 55% van de kiezers zijn presidentschap "verschrikkelijk", terwijl slechts 26% het "goed" of "uitstekend" vindt. Wat Bolsonaro, net als zijn held Trump, ten val heeft gebracht is Covid-19.

De pandemie is nu zo erg in Brazilië dat de meeste ziekenhuizen de zorg rantsoeneren, door Covid-patiënten die door hun leeftijd of onderliggende aandoeningen minder kans hebben om te overleven, af te wijzen en schaarse bedden en zuurstof te sparen voor degenen met een betere kans.

Het sterftecijfer is echt schokkend. Vorige week lag het aantal doden op de meeste dagen in de drieduizend per dag, dat is ongeveer een derde van het wereldtotaal in een land met slechts 2,5% van de wereldbevolking.

Het is vooral afschuwelijk in een middeninkomensland met een gratis nationale gezondheidsdienst die, hoewel ondergefinancierd, normaal een redelijk goede zorg biedt. Slechts 11% van de bevolking heeft ten minste één dosis van een vaccin gekregen, en de laatste prognose is dat er tegen juli een half miljoen doden zullen zijn.

Zelfs Bolsonaro draagt nu soms een masker, hoewel hij juridische stappen blijft ondernemen tegen staten die strengere maatregelen tegen pandemieën opleggen, zoals thuisblijfverordeningen. Hij is een gevangene van zijn eigen ideologie, zelfs wanneer die duidelijk zijn steun onder de bevolking schaadt. En om het nog erger voor hem te maken, is 'Lula' uit de gevangenis en vrij om het volgend jaar tegen hem op te nemen.

Brazilië was nooit welvarender, vooral voor de minder bevoorrechte helft van de bevolking, dan tijdens de twee termijnen van Luiz Inacio 'Lula' da Silva als president in 2003-2011. Hij trok zich toen terug vanwege de limiet van twee opeenvolgende termijnen, maar hij zou vrij zijn geweest om het in 2018 tegen Bolsonaro op te nemen - en hij zou hebben gewonnen - als hij tegen die tijd niet in de gevangenis had gezeten.

De rechter die hem naar de gevangenis stuurde, werd later lid van Bolsonaro's kabinet, maar het hooggerechtshof heeft Lula's veroordelingen wegens corruptie nu nietig verklaard en hij is vrij om zich in 2022 kandidaat te stellen voor het presidentschap. Niemand weet hoeveel Brazilianen er tegen die tijd nodeloos zullen zijn gestorven, maar waarschijnlijk genoeg om Bolsonaro's politieke grafschrift te schrijven.


Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer