Deze keramische tegels met tinglazuur, die de straten van het land versieren, zijn er in verschillende maten, patronen en kleuren, variërend van zwart, tot blauw, groen en goudgeel. Net als bacalhau of fado-muziek zijn azulejos diep geworteld in de cultuur en geschiedenis van Portugal.

Deze mozaïeken zijn terug te voeren tot de 13e eeuw, toen de Moren Spanje en Portugal binnenvielen. Pas in de 16e eeuw, toen koning Manuel I terugkwam van een reis naar Sevilla, werden deze "kleine gepolijste steentjes" (dat is de Arabische betekenis voor azulejos) echt in de Portugese cultuur opgenomen.

Ooit werden ze gebruikt om de lege delen van de gotische muren van Portugal te bedekken, maar nu zijn deze kunstwerken overal in Portugal te vinden, op trottoirs, muren, restaurants, bars en metrostations. Misschien zie je ze zelfs op lichamen. Als dat zo is, zijn het waarschijnlijk tatoeages van Fabiano Bernardo.

Ironisch genoeg ligt niet ver van het Nationaal Museum van Azulejos de tattoo- en piercingshop Route Lissabon, die eigendom is van Fabiano Bernardo. Een beetje verborgen in de straten van de wijk Cais do Sodré in Lissabon, zie je een winkel met een rock and roll-thema en de motorfiets van de kunstenaar voor de deur geparkeerd. Vanwege de beperkingen van Covid-19 is de winkel pas op 15 maart heropend, samen met kappers en barbiers, maar hij is nu al zeven jaar in de stad.

Fabiano Bernardo, de 45-jarige Braziliaanse tatoeëerder en eigenaar van de Route Lissabon, ontwerpt en tatoeëert al vijf jaar azulejos. "Ik heb altijd van azulejos gehouden, ik vind ze erg mooi", vertelt hij terwijl hij al het materiaal klaarmaakt dat hij nodig heeft voor zijn volgende afspraak. Hij was dan ook verrast toen een paar jaar geleden een klant vroeg om de beroemde Portugese tegel op zijn schouder te tatoeëren.

Na die tatoeage schoot de vraag omhoog en het patroon is nu vaak geïnkt op de huid van mensen te vinden. Fabiano was de eerste die met deze trend begon, en hij innoveerde zelfs de ontwerpen: "Soms vragen mensen om een sardine of een galo de Barcelo, veel voorkomende Portugese symbolen, met een azulejopatroon". Nu haken ook andere tatoeëerders aan met azulejo-versieringen.

"Een stukje van het land op je huid". Tiffany verhuisde onlangs van Frankrijk naar Lissabon om een jaar in een callcenter te werken. Haar motto is "één land, één tatoeage". Tiffany wilde een tatoeage laten zetten "die verband houdt met de Portugese cultuur". Toen ze op de Instagram-pagina van Fabiano stuitte, werd ze verliefd op zijn azulejo-ontwerpen: "de perfecte tattoo". Veel expats en toeristen komen om deze tegels op hun huid te laten inkten omdat "mensen een stukje van het land" bij zich willen hebben, zegt Fabiano.

Dit symbool van de Portugese cultuur is erg belangrijk voor hem, en het behoud ervan is de reden waarom hij deze tatoeages is gaan zetten. "Ik merkte dat niemand zich bekommerde om azulejos, die vaak kapot gaan of gestolen worden om te worden doorverkocht op beurzen en markten", vertelt de artiest met zijn haar gestyled als een moderne, peper-en-zout Elvis. "Het idee was om dit deel van de Portugese cultuur te behouden en mensen te herinneren aan de schoonheid van azulejo's", die in het land vaak als vanzelfsprekend worden beschouwd. Hij wilde dat mensen het kunstwerk meer zouden respecteren.

Van de naam van de shop, tot zijn beroemde galos de Barcelos tatoeages en nu zijn azulejo ontwerpen, is zijn werk een duidelijk eerbetoon aan de Portugese cultuur. Zijn inkt en naald zijn zijn wapens om die te verdedigen. Fabiano Bernardo zegt dat op een bepaald moment "de mensen het idee van het maken en verzorgen van azulejos gewoon hebben laten vallen". Na 20 jaar in het land te hebben gewoond, merkte hij dat de trend plotseling omkeerde en dat de mensen zich begonnen te realiseren hoe waardevol ze voor de cultuur waren, en hoe buitengewoon mooi en uniek dit kunstwerk is. Een beetje zoals de tatoeage industrie.

Zijn winkelmanager, receptioniste en mijn vertaalster voor die dag, Sara, is geboren en getogen in Portugal, in de provincie Ribatejo. Zij daarentegen waardeerde de schoonheid van azulejos helemaal niet: "Ik heb ze nooit mooi gevonden, ik voelde me er niet mee verbonden", vertelt ze me. Maar dat was voordat ze begon te werken voor Fabiano Bernardo. Nu is haar kijk erop "volledig veranderd". Dat is het Fabiano Bernardo effect. Door zijn passie, zijn kunst, probeert hij dit eens zo misprezen symbool van de Portugese cultuur te behouden. Hij herinnert iedereen, lokaal of buitenlands, eraan dat azulejos het waard zijn om voor te zorgen, onze bewondering verdienen.

Af en toe knikt hij met zijn hoofd, of stampt hij met zijn voeten op het ritme van de countrymuziek die op de achtergrond speelt terwijl hij Tiffany tatoeëert. "Hij neemt de tijd, en je kunt echt zien dat hij houdt van wat hij doet. Hij gaat er heel zacht mee om, het is bijna rustgevend." De tatoeage is klaar, Tiffany is verbaasd. "Ik vind hem prachtig! Het is zelfs beter dan de tekening. Je kunt het niet zien met mijn masker op, maar ik lach" zegt ze. Sara, geamuseerd dat iemand zo enthousiast kan zijn over azulejos, giechelt alleen maar.