Isabel Soares, een milieu-ingenieur, wilde daar verandering in brengen. In 2013 richtte ze de non-profit coöperatie Fruta Feia op (frutafeia.pt/nl) om consumptiepatronen te helpen veranderen door een alternatieve markt voor "lelijke" groenten en fruit te creëren. Fruta Feia en hun Flaw4Life-project, winnaar in twee categorieën van de LIFE Awards 2020, vierden onlangs hun zevende verjaardag en bedienen voedselbewuste consumenten van 18 tot 80 uit alle sociale klassen.

De ledencoöperatie betrekt producten van boeren, sorteert ze in grote (6-8 kg, acht soorten producten) en kleine (3-4 kg, zeven soorten producten) manden, en zet ze klaar om wekelijks door de consument te worden opgehaald op de aangewezen locaties. Het Fruta Feia-team is gegroeid van één werknemer, één ophaalpunt, 10 partnerboeren en 100 consumenten en biedt nu op 13 ophaalpunten lelijke groenten en fruit aan bijna 7.000 consumenten van 284 partnerboeren aan, waardoor wekelijks maar liefst 16,5 ton potentieel afval wordt bespaard. Sinds de start van het programma is al meer dan 2.900 ton groente en fruit niet meer verspild. Bovendien wordt het Fruta Feia-model overgenomen in Nederland, de VS en Brazilië.

Het toegewijde team van Fruta Feia zat samen met Relish Portugal om te praten over voedselverspilling, boeren en het maken van een verschil.

Relish Portugal: Geef ons Fruta Feia in een notendop.

Fruta Feia: Fruta Feia bestrijdt voedselverspilling door uiterlijke kenmerken, door de tonnen voedsel van goede kwaliteit te verminderen die boeren elk jaar terug op het land gooien, en het onnodige gebruik van hulpbronnen voor hun productie te voorkomen, zoals water, landbouwgrond, energie en werkuren.
Daartoe kanaliseert ons programma het lelijke fruit en de lelijke groenten rechtstreeks van boeren naar consumenten die de kwaliteit niet beoordelen op uiterlijk. Door het consumptiepatroon te veranderen, werken we aan een toekomst waarin alle kwaliteitsgroenten en -fruit gelijk op de markt worden gebracht, ongeacht hun grootte, kleur en vorm.

RP: Waar is het idee voor Fruta Feia ontstaan?

FF: Senhora Soares begon documentaires te bekijken over voedselverspilling en specifiek over het probleem van voedselverspilling door uiterlijk. Ontzet sprak ze met een oom, die boer is. Hij bevestigde dat hij inderdaad alleen al dat jaar 40 procent van zijn (ongelooflijk zoete) peren moest verspillen, simpelweg omdat ze niet voldeden aan de esthetische normen van de markt.
Ze besefte de grote noodzaak om dergelijke standaardiseringstrends, die niets te maken hebben met kwaliteit en veiligheid, omver te werpen en zo voedselverspilling en onnodige verspilling van hulpbronnen te voorkomen.


RP: Waarom wordt het Fruta Feia of, in het Engels, Ugly Fruit genoemd?

FF: De Europese Unie deelt groenten en fruit in in klassen, afhankelijk van de grootte, de kleur en uiterlijke kenmerken (zoals vlekken op de schil), en stelt zo een rangorde van waarde van deze producten vast.

Klasse "extra" omvat grote, onberispelijke producten; klasse I kan iets kleiner zijn, maar nog steeds onberispelijk; klasse II kan licht verkleurd zijn, enzovoorts. In de supermarkten begonnen de mensen dus alleen de producten van klasse extra, klasse I en klasse II te kiezen, de producten die er goed uitzagen, in de overtuiging dat deze van betere kwaliteit waren. Distributeurs en supermarkten kochten geen lelijke groenten en fruit meer in omdat de consumenten ze niet kochten.

De naam Fruta Feia is bedoeld om de dingen te noemen zoals ze zijn, om het probleem frontaal aan te pakken en mensen aan te moedigen na te denken over dit consumptieparadigma. Schoonheid is immers in de ogen van de toeschouwer. Een misvormde wortel smaakt net zo lekker als een perfect exemplaar.


RP: Hoe komt u aan uw boerderijpartners?

FF: Aanvankelijk gingen we naar MARL (de bevoorradingsmarkt van de regio Lissabon), waar we een paar plaatselijke boeren vonden, het project uitlegden en vroegen of ze ons hun lelijke groenten en fruit wilden verkopen. Toen het project begon, hadden we een netwerk van 10 partnerboeren. Zoals we hoopten, begonnen die boeren over Fruta Feia te praten met andere vrienden en familieboeren. Ons netwerk groeide.

Na de kick-start werd Fruta Feia uitgezonden op de nationale televisie en in kranten, waardoor we veel aandacht kregen. Op hun beurt kwamen veel boeren met ons praten om ons te verkopen wat zij onnodig verspilden. Het is een doorlopende activiteit; we zijn altijd op zoek naar samenwerking met nieuwe boeren.

RP: Hoe kiest u wat er elke week in de mandjes zit?

FF: We kiezen producten voor de dozen op basis van wat er in het seizoen en de regio wordt verspild. Daarnaast proberen we elke week met andere partnerboeren samen te werken.


RP: Hoe is Fruta Feia ontvangen door het publiek?

FF: We hebben Fruta Feia ontworpen voor een lancering met 40 consumenten. Maar de e-mail met de uitnodiging aan vrienden om lid te worden van de coöperatie ging viraal. Honderden hebben zich in twee korte weken aangemeld. We zijn gestart met 100 gebruikers en nog eens 100 op de wachtlijst.

Er zijn verschillende redenen om zich bij het project aan te sluiten: een groter bewustzijn van voedselverspilling en de wens om bij te dragen tot de vermindering ervan; een groeiende wens om lokaal te consumeren; de mogelijkheid om toegang te krijgen tot verse, kwaliteitsvolle, seizoensgebonden en regionale producten tegen betaalbare prijzen; en ook de wens om deel uit te maken van een collectief dat werkt aan de lokale oplossing van een mondiaal probleem. De nauwe band tussen de consumenten en de promotoren van het project op elk leveringspunt zorgt voor loyaliteit en een gevoel van samenhorigheid, waardoor het gemeenschapsgevoel wordt versterkt.

RP: Wat zijn de minder voor de hand liggende resultaten van het project geweest?

FF: Het project heeft, naast de vermindering van voedselverspilling, verschillende voordelen voor de gemeenschap en de wereld. Op sociaal en economisch vlak draagt Fruta Feia bij tot de verhoging van de productiviteit van de landbouwers, de revitalisering van de lokale verenigingen die de leveringspunten huisvesten, het scheppen van werkgelegenheid, en een groter gevoel van verbondenheid met het project door vrijwilligerswerk en het helpen opzetten van de dozen. Op milieugebied is er een toename van de efficiëntie van hulpbronnen via water- en energieverbruik, bodemgebruik en een verminderde uitstoot van broeikasgassen. We werken ook samen met andere voedselverspillingsprojecten en sociale instellingen door aan het eind van de dag overgebleven dozen te doneren.


RP: Wie werkt er bij Fruta Feia? Zijn jullie op zoek naar vrijwilligers?

FF: Ons kleine team van vaste medewerkers heeft verschillende achtergronden, van milieutechniek tot sociologie, maar allemaal delen ze dezelfde inzet om voedselverspilling tegen te gaan. Dit zorgt voor een multidisciplinair team met verschillende kenmerken en sterke punten, om voedselverspilling beter aan te pakken en het denken van de consument te veranderen. Iedereen heeft dezelfde taken (bv. twee keer per week naar boeren gaan, dozen opzetten en aan de consumenten verkopen) en een specifieke verantwoordelijkheid zoals boekhouding, onderwijs, beheer van het netwerk van boeren, communicatie en outreach, enz. Het team heeft een horizontale organisatiestructuur, gebaseerd op een collectief besluitvormingsproces.

We rekenen op een team van vrijwilligers om ons te helpen bij het klaarzetten van de dozen op elk afleverpunt, altijd van 14.30 tot 17.00 uur. Aan elke vrijwilliger bieden wij een klein doosje aan, als bedankje. We zijn altijd op zoek naar vrijwilligers. Geïnteresseerden kunnen ons schrijven op info@frutafeia.pt.

Kom meer te weten over de bloeiende Portugese eet- en cultuurscene in het bekroonde, Engelstalige tijdschrift Relish Portugal. Het is een gratis, online kwartaalpublicatie voor Portugal-liefhebbers overal ter wereld. De uitgave van april/mei/juni 2021 is nu verkrijgbaar! Waar wacht u nog op? Meld u aan en download het meteen hier: relishportugal.com