Dat was Lord David Frost, die twee jaar na Brexit nog steeds wordt omschreven als de belangrijkste Britse Brexit-onderhandelaar. (Dat komt omdat hij nog steeds probeert opnieuw te onderhandelen.) Destijds noemde hij het Brexit-verdrag een "uitstekende deal" en premier Boris Johnson bejubelde het als een "fantastische deal", maar dat was vóór de verkiezingen van 2019.

Nu borrelt er een nieuwe crisis op omdat het Noord-Ierse deel van de deal in duigen valt. Het zou een Britse handelsoorlog met de Europese Unie kunnen ontketenen en een terugkeer naar echte oorlog in Noord-Ierland, maar de deal valt vooral uit elkaar omdat de door de Conservatieven geleide Britse regering loog toen ze er in 2019 mee instemde.

Boris Johnson was nieuw in zijn ambt in 2019 en moest wanhopig "Brexit voor elkaar krijgen". Alleen dan kon hij verkiezingen uitschrijven en hopen op een meerderheid in het parlement. Dus sloot hij een akkoord met de EU over de handelsbetrekkingen na de Brexit, vooral met betrekking tot Noord-Ierland, dat ver achterbleef bij wat zijn regering eigenlijk wilde.

Dominic Cummings, die Johnson's rechterhand was totdat hij een jaar geleden een interne machtsstrijd verloor, legde vorige week uit waarom hij en een paar bondgenoten Johnson zover kregen om een document te ondertekenen dat ze niet van plan waren na te komen.

"We wurmden ons [door de onderhandelingen met de EU] met de beste optie die we konden," zei Cummings, "en waren van plan om Johnson zover te krijgen om de stukjes die we niet leuk vonden te dumpen na het afranselen van (Labour-partijleider Jeremy) Corbyn" in een vervroegde verkiezing.

En zo geschiedde. Bij de verkiezingen in december 2019 werd Corbyn verpletterd door de Conservatieven, en in januari 2020 verliet het Verenigd Koninkrijk eindelijk de EU - of liever gezegd, het grootste deel ervan. De "stukjes die ons niet bevielen" hadden vooral te maken met Noord-Ierland, dat voor douanedoeleinden in de Europese Unie bleef. Waarom?

De 'Troubles' tussen de Loyalisten (protestanten die in het Verenigd Koninkrijk wilden blijven) en de Nationalisten (katholieken die Noord-Ierland deel wilden laten uitmaken van de Ierse republiek) hebben in de periode 1969-1998 aan ongeveer 3.500 mensen het leven gekost. Het was van vitaal belang dat het Goede-Vrijdagakkoord, dat een einde maakte aan het bloedvergieten, werd gehandhaafd, maar dat was niet gemakkelijk.

Toen het akkoord werd ondertekend, waren zowel het VK als de Ierse Republiek lid van de EU, zodat de grens tussen beide landen kon worden opengesteld: geen controleposten, geen controles op het verkeer, geen douanerechten. Daardoor konden de nationalisten komen en gaan wanneer ze wilden en zichzelf als Ierse burgers beschouwen, terwijl de loyalisten konden blijven geloven dat ze in het Verenigd Koninkrijk woonden.

Helaas moest er voor Brexit een echte douanegrens tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU komen. Aangezien een "harde" landgrens het geloof van de Noord-Ierse nationalisten in het Goede-Vrijdagakkoord zou ondermijnen en de oorlog waarschijnlijk opnieuw zou beginnen, stemde Londen er schoorvoetend mee in om de grens in plaats daarvan "in de Ierse Zee" te leggen.

In heel Ierland zou er volledig vrij verkeer van personen en goederen blijven bestaan, terwijl goederen die vanuit de rest van het VK Noord-Ierland binnenkomen, in de Noord-Ierse havens door de EU-douane zouden worden gecontroleerd.

Het was een omslachtige oplossing die door de meeste Brexiteers werd gehaat omdat ze inbreuk maakte op de Britse "soevereiniteit", maar Johnson had haast dus tekende hij. Vervolgens beloofde hij iedereen in Noord-Ierland dat er nooit douanecontroles zouden zijn op goederen die tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk werden vervoerd. Loog hij, of had hij het verdrag gewoon niet goed gelezen?

Cummings beweert dat Johnson nooit heeft begrepen wat de door hem ondertekende overeenkomst inhield. Maar Johnson is lang niet zo dom als hij doet voorkomen, en de meeste EU-regeringen zijn van mening dat hij willens en wetens te kwader trouw heeft getekend.

Dat brengt ons bij het heden. Er zijn ernstige vertragingen opgetreden bij de douanecontroles in de Noord-Ierse havens, en de EU heeft zojuist aangeboden ongeveer de helft van de betrokken levensmiddelen en medicijnen vrij te stellen van alle controles.

Dat was een olijftak, maar Johnson heeft zojuist een nieuwe eis gesteld: dat het Europese Hof van Justitie geen jurisdictie meer heeft over mogelijke schendingen van het Verdrag. En Lord Frost heeft gedreigd het verdrag volledig "op te schorten" als de EU niet toegeeft.

De EU-autoriteiten vermoeden dat Johnson een excuus zoekt om het verdrag op te blazen, zodat hij de Europeanen als zondebok kan aanwijzen voor de daaruit voortvloeiende handelsoorlog en de hernieuwde oorlog in Noord-Ierland. Het gaat op een aantal fronten steeds slechter met het VK en hij heeft een afleidingsmanoeuvre nodig.


Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer