Tijdens een aantal van mijn vorige 'Renature' avonturen, hoorde ik steeds over wat klonk als een nogal magische en spel-veranderende substantie bekend als 'biochar'. Inderdaad, zowel Julia (Het gras is groener met geiten) en Sebastian (Het varkenspoep-plantenplan) vertelden me over de wonderen ervan en Julia zei dat ze zelfs workshops geeft op haar Terra Robinia huis (in de buurt van Messines) over hoe het te maken.

De persoon die deze lessen komt geven is een Nederlands/Portugese kerel die Martijn heet en ik begon het gevoel te krijgen dat hij precies de man was die ik moest zien. Hij woont in de buurt van São Brás en nu de zomer voorbij is (en het seizoen voor het maken van biochar weer is begonnen) nodigde hij me vriendelijk uit om hem te bezoeken op wat hij zijn 'Permacultuur Speeltuin' noemt.

Voordat we verder gaan, moet ik misschien proberen een antwoord te geven op wat we 'de brandende vraag' zouden kunnen noemen:

Wat is biochar?

Nou... ik geef toe dat ik het ook niet echt wist en nadat Martijn me hartelijk had begroet en me had uitgenodigd in zijn echt heel kleine huisje, probeerde hij me heel geduldig het antwoord op die vraag uit te leggen (en te laten zien).

Martijn heeft echt verstand van zaken en van de wetenschappelijke processen, temperaturen en wiskunde erachter. Ik kon dat allemaal echt niet bijhouden. Ik ben bang dat ik u hoogstens de essentie kan bieden. Een soort 'biochar voor dummies', zo u wilt.

Met dat in gedachten is het heel eenvoudige antwoord dat biochar is: houtskool, maar dan begraven onder de grond.

Voor het iets complexere antwoord moeten we misschien beginnen met te praten over planten en hoe zij wat je zou kunnen beschouwen als de ultieme goocheltruc uitvoeren, namelijk: fotosynthese. Zoals we allemaal weten, "ademen" zij kooldioxide in en stoten zij (tot onze eeuwige dankbaarheid) zuurstof uit. Vervolgens gebruiken ze die koolstof (samen met een beetje zonlicht en water) om zichzelf 'op te bouwen' (een knap trucje, moet je toegeven).

Wanneer een plant echter sterft, begint hij langzaam te ontbinden en komt die koolstof weer in de atmosfeer terecht. We versnellen dat proces zelfs vaak door de plant in brand te steken - hetzij om onze huizen te verwarmen, hetzij - zoals hier vaak het geval is - door vreugdevuren aan te steken om het land schoon te maken en al onze takken en wat dies meer zij uit de weg te ruimen.

Biochar ontstaat wanneer we het nog steeds verbranden, maar op een plaats met een beperkte hoeveelheid zuurstof - een proces dat bekend staat als "pyrolyse".

Hoe maak je het?

Martijn kwam 8 jaar geleden in Portugal wonen en was geïnteresseerd om meer te leren over permacultuur en dit leidde ertoe dat hij steeds meer geïnteresseerd raakte in biochar. Om biochar te kunnen maken had hij echter de juiste apparatuur nodig en dit heeft er, in een vreemde speling van het lot, toe geleid dat hij ook heeft moeten leren om een behoorlijk bedreven lasser te worden.

Met een combinatie van metaal dat hij koopt en stukjes die hij vindt, heeft hij geëxperimenteerd met het maken van allerlei verschillende biocharbranders. Het basisprincipe van al deze branders is echter de zuurstof te beperken door van bovenaf te branden (het geheim van een rookvrij vuur) en het proces op het juiste moment te stoppen met behulp van water of zand.

Koolstofnegatieve uitvindingen

Met vallen en opstaan heeft hij zijn techniek echt verfijnd en zijn nieuwste brander die hij me in zijn huis liet zien, was bijzonder knap. Het is zijn 'koolstofnegatieve biochar indoor cookstove'. Met behulp van een zogenaamde 'vergasser' (die er voor mij uitzag als een thermosfles), die vulde hij met houtpellets en, met strategische gaten in de bodem om net genoeg lucht binnen te laten, stak hij het van bovenaf aan en de vlammen schoten omhoog (als een omgekeerde raket) in het fornuis waar hij soepen en stoofschotels en zelfs pizza (met zijn zelfgemaakte pizzaoven) kookt.

Nu we het er toch over hebben (maar vraag me alsjeblieft niet hoe), hij slaagt er ook in een bad te nemen van de hitte die door zijn branders wordt geproduceerd.

Hij hoeft alleen maar te onthouden dat als de vlam blauw wordt, hij het proces moet stoppen door hem in een zandbak te zetten. En als hij eenmaal gebaad en gevoed is, blijft er in plaats van de brandstof letterlijk 'in rook op te gaan', deze biochar van zeer hoge kwaliteit over.

Bij dit proces komt wel wat koolstof vrij in de atmosfeer (daarom heeft hij ook een schoorsteen), maar dat is veel minder dan wat er zou gebeuren als men het materiaal op natuurlijke wijze zou laten ontbinden, en uiteindelijk is het zelfs zogeheten 'koolstofnegatief'.

Ziet u, nu het organische materiaal in biochar is veranderd, zal het veel langer duren om af te breken. Sterker nog, het zal honderden (zo niet duizenden) jaren voorkomen dat die koolstof weer in de atmosfeer terechtkomt. Dat is geweldig, maar het wordt nog beter...

De voordelen - alles EN gootsteen

Er is een lange lijst van voordelen en redenen waarom 'Renature mensen' zo enthousiast zijn over dit spul. Martijn noemt het een 'force multiplier' en zegt dat zo'n beetje elk aspect van een boerderij of huis kan worden verbeterd door de toevoeging van biochar.

Ik zal het simpel houden, maar als het eenmaal gedroogd en gebroken is (het meest arbeidsintensieve deel - en ook de reden waarom je daarna misschien echt een bad nodig hebt), is het belangrijkste voordeel dat het wonderen doet voor je grond. Het is zeer poreus en kan dus water en voedingsstoffen aantrekken en vasthouden, wat op zijn beurt de bodemvruchtbaarheid en de biodiversiteit verhoogt. Dit betekent dat er meer planten groeien en hun ding gaan doen, meer koolstof vastleggen en meer 'biochar-brandstof' creëren, waardoor de cirkel rond is.

Je kunt het zelfs aan je vee voeren, want het verbetert hun spijsvertering en het schijnt zelfs, zo vertelde Martijn me, dat uit experimenten is gebleken dat koeien er minder methaan door produceren (hoewel ik niet precies weet hoe ze zoiets meten).

Het is zelfs handig in de keuken. Het werkt supergoed voor de afwas, zelfs in koud water en zonder dat je zeep nodig hebt. Martijn zegt, als je een stukje in de koelkast legt absorbeert het nare geurtjes en houdt het eten vers en je kunt er zelfs je tanden mee poetsen. Ik zal het hierbij laten maar de lijst gaat maar door...

Welke materialen kun je gebruiken?

Je kunt biochar maken van bijna elk organisch materiaal en Martijn is bereid om alles te proberen. Hij liet me zowel een verkoolde geitenhoorn zien als een hondenschedel die hij voor een vriend had gemaakt.

De Permacultuur Speeltuin

Ik heb niet genoeg ruimte om alles te vertellen, maar Martijn leidde me rond door de rest van de Permacultuur Speeltuin en het bleek dat hij ook echt een tovenaar was als het op tuinieren aankwam. Zijn bijzondere specialiteiten waren een 'super' plant genaamd vetiver, en ook witte salie (de speciale soort salie die heksen branden om de slechte geesten te verjagen).

Re-'cyclus

Martijn is ook op andere gebieden van zijn leven behoorlijk koolstofneutraal. Hij heeft bijvoorbeeld geen auto en verplaatst zich per fiets. Als je Permacultuur Speeltuin (Jager Biochar) op Facebook opzoekt of jager.biochar op Instagram zul je behoorlijk onder de indruk zijn, niet alleen van foto's van zijn vlammende biochar brandingen en andere lopende projecten, maar ook hoe hij erin slaagt om al het gereedschap en metaal dat nodig is om zijn branders te maken mee terug te nemen.

Hij leek zich inderdaad geen zorgen te maken over hoe hij helemaal in Messines zou geraken voor de volgende workshop in Terra Robinia dat weekend. Om eerlijk te zijn zou het me niet verbazen als het volgende dat hij uitvindt een biochar jetpack is. Ik zie hem als een mix tussen Iron Man en Captain Planet.