Volgens een nieuwe, door vakgenoten beoordeelde studie, die vandaag in The Lancet is gepubliceerd, bleek er geen significant verband te bestaan tussen andere indicatoren, waaronder indices voor pandemische paraatheid, democratie, inkomensongelijkheid, universele gezondheidszorg en ziekenhuiscapaciteit, en het aantal infecties met Covid-19 of het aantal sterfgevallen als gevolg van infecties.

Covid-19 werd een "epidemiologisch mysterie" genoemd, met sterftecijfers die hoger zijn in veel rijke landen met meer middelen voor gezondheidszorg dan in arme landen, en sterftecijfers die dramatisch variëren, zelfs tussen landen die geografisch dicht bij elkaar liggen.

Een kwestie van vertrouwen

De studie van 177 landen, uitgevoerd door een team van onderzoekers van het Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) van de University of Washington School of Medicine en de Council on Foreign Relations (CFR), kwam tot de conclusie dat de grote variatie tussen landen in Covid-19-infectiecijfers niet kan worden verklaard door veel vaak genoemde factoren in de politiek (bv. democratie en populisme), staatscapaciteit (bv. doeltreffendheid van de overheid), gezondheidszorg (bv. ziekenhuisbedden of universele dekking van de gezondheidszorg), of sociale factoren (bv. economische ongelijkheid of vertrouwen in de wetenschap). De bevindingen suggereren dat als het vertrouwen in de overheid in alle samenlevingen minstens zo hoog zou zijn als in Denemarken, dat in het 75e percentiel zit, de wereld 13% minder infecties zou hebben gekend. Als het sociale vertrouwen (vertrouwen in andere mensen) hetzelfde niveau zou bereiken, zou het effect nog groter zijn: 40% minder infecties wereldwijd.

"Veel van de factoren die van invloed zijn op de resultaten van Covid-19, zoals seizoensgebondenheid, leeftijdsopbouw en bevolkingsdichtheid, liggen buiten de handen van de beleidsmakers," aldus Thomas J. Bollyky, directeur van CFR's Global Health Program en hoofdauteur van de studie.

"Vertrouwen is een gebied waar regeringen het verschil kunnen maken, en het feit dat het zwaarder weegt dan de traditionele maatstaven van de capaciteit van de gezondheidszorg en de paraatheid voor een pandemie, moet ons allen wakker schudden nu we geconfronteerd worden met de aanhoudende Covid-19-pandemie en de dreiging van toekomstige ziekte-uitbraken."

Hoge niveaus van overheids- en sociaal vertrouwen en minder corruptie bij de overheid werden geassocieerd met een hogere vaccinatiegraad. Lagere corruptieniveaus bij de overheid werden in verband gebracht met verminderde mobiliteit tijdens de pandemie, wat wijst op een betere naleving van de regels inzake sociale afstand.

Bevordering van een betere gezondheid

De bevindingen suggereren ook dat het bevorderen van een betere gezondheid, zoals het verlagen van de body mass index en het terugdringen van het aantal rokers, ziekten en sterfgevallen tijdens toekomstige pandemieën kan helpen voorkomen.

De onderzoekers analyseerden een twaalftal indices voor pandemische paraatheid, zeven indicatoren voor de capaciteit van de gezondheidszorg en tien aanvullende demografische, sociale en politieke omstandigheden, en corrigeerden voor veel bekende biologische factoren van infectie, zoals leeftijd en seizoensgebonden effecten. Landen als de Filipijnen en de Dominicaanse Republiek, die relatief laag scoren op het gebied van pandemische paraatheid en toegang tot en kwaliteit van de gezondheidszorg, behielden gedurende de gehele studieperiode lage infectie- en sterftecijfers, terwijl andere landen met een hogere ranglijst, waaronder de Verenigde Staten en Frankrijk, te maken kregen met veel slechtere resultaten wat zowel infecties als sterfgevallen betreft.

"Vertrouwen kan worden bevorderd door regeringen tijdens een crisis," zegt Erin Hulland, onderzoeker bij het IHME en co-eerste auteur van de studie. "Duidelijke risicocommunicatie en betrokkenheid van de gemeenschap strategieën hebben gewerkt om vertrouwen op te bouwen tijdens andere ziekte-uitbraken, zelfs in post-conflict West-Afrikaanse landen tijdens de Ebola-epidemie. We hopen dat deze bevindingen kunnen worden gebruikt om de steun te vergroten voor strategieën die het vertrouwen kunnen verbeteren en de weerbaarheid tegen toekomstige bedreigingen kunnen versterken."

De gegevens van deze analyse zullen beschikbaar zijn om te downloaden op de Global Health Data Exchange.