Het probleem was dat sinds ex-president Donald Trump de deal in 2018 eenzijdig naar de prullenbak heeft verwezen en Amerikaanse sancties met "maximale druk" aan Iran heeft opgelegd in de hoop verdere concessies af te dwingen, de Iraniërs de controles waarmee ze in de oorspronkelijke deal akkoord gingen, geleidelijk aan van tafel hebben geveegd.

De drie Europese landen die garant stonden voor de deal, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, steunden de IAEA-chef en waarschuwden dat "hoe meer Iran vooruitgaat en kennis vergaart met onomkeerbare gevolgen, hoe moeilijker het is om terug te komen op die deal."

Met andere woorden, als de Iraniërs eenmaal alles geleerd hebben wat ze moeten weten om uranium te verrijken tot wapenkwaliteit, kunnen ze niet beloven het weer te vergeten. Ze zullen die kennis voor altijd hebben, wat een beetje het hele doel van het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA), de belachelijke officiële naam van de deal uit 2015, tenietdoet.

In feite is het nog erger dan dat. Op 9 juli kondigde Teheran aan dat het nieuwe centrifuges heeft geïnstalleerd waarmee Iran uranium kan verrijken tot een zuiverheidsgraad van 90% - genoeg voor kernkoppen.

Het zijn instelbare centrifuges die gemakkelijk kunnen worden omgeschakeld tussen verschillende verrijkingsniveaus, en Iran zegt dat ze momenteel zijn ingesteld op slechts 20% zuiverheid. Maar in het JCPOA is de maximaal toegestane verrijking vastgesteld op 3,67%, dus Iran is al ver over de limiet.

Om het nog erger te maken, wordt verrijking gemakkelijker naarmate de zuiverheidsgraad toeneemt. Om van uraniumerts naar 3,67% te gaan kost veel tijd en energie. Om van daar naar 20% te gaan kost veel minder - en om van 20% naar 90% te gaan nog minder. De Iraniërs kunnen de laatste horde nemen wanneer ze maar willen.

Bovendien zal de rest van de wereld hen maar op hun woord moeten geloven dat ze niet naar 90% zijn gegaan, omdat 27 van de speciale camera's die de IAEA heeft geïnstalleerd om te controleren of Iran het overeengekomen verrijkingsniveau niet overschrijdt, in juni zijn uitgezet. De overige 40 kunnen worden uitgezet wanneer Teheran maar wil.

En wat gaat de rest van de wereld hieraan doen? Niet veel. In feite lijkt het er achteraf op dat noch Washington noch Teheran echt verwachtten dat de overeenkomst van 2015 nieuw leven ingeblazen zou worden: er was te veel tijd verstreken en ze waren gewoon bezig met een herhaling van zetten.

Toen Joe Biden in januari 2021 het Witte Huis betrad, was hij door zijn eerdere uitspraken over de JCPOA verplicht om te proberen de door Donald Trump aangerichte schade te herstellen. Hij deed echter meer moeite om de anti-Iraanse haviken in het Congres gunstig te stemmen dan om te praten met het regime van de hervormingsgezinde Iraanse president Hassan Rouhani (de man die de overeenkomst oorspronkelijk ondertekende).

Biden zou hebben geweten dat Rouhani's presidentschap nog maar zes maanden te gaan had, en dat hij waarschijnlijk zou worden opgevolgd door de hard-liner Ebrahim Raisi. (Rouhani kon zich niet opnieuw kandidaat stellen, en de mensen van de Opperste Leider diskwalificeerden rivaliserende kandidaten). Toch heeft Biden nauwelijks een vinger uitgestoken om serieuze onderhandelingen te hervatten.

Nadat Raisi begin augustus vorig jaar Hourani verving, kwamen de VS en Iran een time-out van vijf maanden overeen, zogenaamd om de nieuwe regering van Raisi de tijd te geven zich in de kwestie te verdiepen. Waarom stemde Biden daarmee in? Omdat hij wist dat het al een verloren zaak was.

2021 was het jaar waarin de Iraanse verrijkingsniveaus stegen tot ver boven de limieten van het JCPOA. Toen de onderhandelingen in december vorig jaar eindelijk werden hervat, wist iedereen dat het oorspronkelijke doel van de deal door de feiten was ingehaald. Iran is een "nucleaire drempel"-mogendheid geworden, die op elk moment in de toekomst in staat is om binnen zes maanden na het woord "go" daadwerkelijke bommen te bouwen.

Dat is de realiteit, en dat is de reden waarom de daaropvolgende besprekingen nogal nonchalant zijn verlopen. Iran heeft duidelijk geen haast om echte kernwapens te bouwen, en niemand is erbij gebaat als de besprekingen volledig worden stopgezet, maar ze leiden tot niets en iedereen weet dat.

Dit is een teleurstelling, maar geen ramp. Mogelijke Iraanse kernwapens in de toekomst zijn minder bedreigend dan echte Noord-Koreaanse kernwapens in het heden, en het Verre Oosten heeft geleerd daarmee te leven. Het Midden-Oosten is een hardere buurt, en er waren weinig tekenen van paniek tijdens president Bidens recente rondreis door de regio.

Hij hoefde niet eens te beloven dat Amerikaanse kernwapens beschikbaar zouden zijn om een mogelijk nucleair bewapend Iran af te schrikken. De enkele honderden niet-toegelaten kernwapens van Israël zijn daarvoor ruim voldoende.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer