Gordeldieren (armadillo's) komen alleen voor in Midden- en Zuid-Amerika, maar één, het negenbandgordeldier, komt voor van Argentinië tot het zuiden van de VS. Er bestaan ongeveer 20 soorten, in lengte variërend van het kleinste, het schattige roze elfengordeldier van 8 cm (dat overigens meer vacht dan schild heeft) tot het reuzengordeldier, dat van kop tot staart wel 1,5 meter lang kan worden en een forse 60 kilo weegt.

In het zuiden van de VS zijn sommigen van nature besmet met de bacterie die bij mensen de ziekte van Hansen (lepra) veroorzaakt, maar het risico is zeer klein en het is onwaarschijnlijk dat de meeste mensen die gordeldieren tegenkomen, besmet raken. Ze worden zelfs gegeten in Brazilië, waar men beweert dat het naar varkensvlees smaakt!

Ze hebben een beschermende schaal met banden op hun rug, met zachte huid tussen de banden die uitzet en samentrekt om beweging mogelijk te maken. Ze zijn blijkbaar heel gemakkelijk te vangen, en voor de lol proberen mensen ze te besluipen en op te pakken, wat heel gemakkelijk is omdat ze bijna blind en doof zijn, maar het negenstaartgordeldier staat er ook om bekend dat het dood speelt (zoals opossums) als het gevangen wordt, wat het gemakkelijker maakt.

Ze hebben allemaal een beschermend schild, een puntige snuit en een lange, kleverige tong, en hun reukzin zou gevoelig genoeg zijn om voedsel tot 23 cm onder de grond op te sporen.

Ze zien er kaal uit, maar ze hebben draderige haren aan de zijkanten en op de buik, die soms ook wel 'stoepvoelers' worden genoemd, en kunnen 's nachts hun weg voelen met de haren die objecten detecteren, maar helaas kunnen ze geen verkeer detecteren en hebben ze de bijnaam 'hillbilly speed bumps' verdiend, dus als je er een in het wild ziet is het waarschijnlijk verkeersdood.

Hun naam (armadillo) komt van het Azteekse woord voor gordeldier, dat 'schildpad-konijn' betekent, en in het Spaans vertaalt als 'kleine gepantserde', en de Portugese naam voor hen is 'tatu'.

Ze hebben allemaal sterke poten en lange klauwen om te graven en naar voedsel te zoeken, met puntige tanden, waarbij het reuzengordeldier de meeste tanden heeft - tot wel 100 - en hij kan zich op zijn achterpoten verheffen en op zijn staart balanceren.

Ze graven naar insecten, hun favoriete voedsel, en dit graven is de reden waarom veel mensen gordeldieren als ongedierte beschouwen - boeren en tuinders willen niet dat ze naar insecten wroeten en hun gewassen of planten vernietigen.

Schelpenspel

Hoewel hun schalen flexibel zijn, zijn ze taai, gewoon gemaakt van aangepaste huid ter bescherming. Bij bedreiging zullen ze rennen, graven of hun lichaam in de grond drukken om te voorkomen dat ze omgedraaid worden en hun kwetsbare onderbuik blootleggen. Niet alle gordeldieren kunnen zich volledig in hun schild hullen - het driebandgordeldier is het enige dat zich ter bescherming tot een bal kan oprollen, waarbij zijn traanvormige kop de opening afsluit zodat er geen kieren te zien zijn.

Leefgebied en dieet

Gordeldieren kunnen bij koud weer samenkomen in holen om een gemeenschappelijk groot nest te maken, want omdat ze weinig lichaamsvet hebben en een dun schild, is het moeilijk om hun eigen lichaamstemperatuur op peil te houden. De meeste zijn solitaire dieren, die zich alleen verplaatsen om voedsel te vinden en gevaar te vermijden.

Primaire roofdieren zijn coyotes, gevolgd door bobcats, poema's, wolven, beren, wasberen en zelfs grote roofvogels. Maar het zijn geen lafaards - volgens de San Diego Zoo staan ze erom bekend dat ze hun lichaam bovenop slangen gooien en deze doden door ze te snijden met de scherpe randen van hun schild.

Hun naaste verwanten zijn luiaards en miereneters, die ook fruit, eieren en kleine dieren eten - zelfs aas. In warmere maanden kunnen gordeldieren nachtdieren zijn, die 's nachts foerageren als het koeler is, en vroeger op de dag gaan jagen, waarbij ze meer dag-nachtdieren worden.

Gezinsleven

Uniek onder de zoogdieren is dat gordeldieren altijd genetisch identieke vierlingen krijgen - het vrouwtje ovuleert één ei dat zich na bevruchting in vier splitst, en baart altijd identieke vierlingen. De vader heeft geen band met de moeder en helpt niet bij de opvoeding van de jongen. Pasgeborenen, pups genoemd, hebben een zacht omhulsel zoals menselijke vingernagels, een grijze kleur die binnen enkele dagen verhardt, en kunnen 4 tot 30 jaar oud worden.

Author

Marilyn writes regularly for The Portugal News, and has lived in the Algarve for some years. A dog-lover, she has lived in Ireland, UK, Bermuda and the Isle of Man. 

Marilyn Sheridan