Ter gelegenheid van de ontvangst van de prijs van de Universiteit van Lissabon, die hem in 2020 is toegekend maar nu pas is uitgereikt, prees Guterres Portugal als een land "dat een voorbeeldfunctie vervult in zijn beleid van opvang van vluchtelingen".

"Het is waar dat wij door onze perifere ligging in Europa minder last hadden van asielzoekers dan andere Europese landen. Maar het is ook waar dat andere landen die nog meer perifeer liggen dan wij, tot voor kort in vluchtelingencrises niet dezelfde generositeit en dezelfde openheid hadden".

Deze landen, met name in Oost-Europa, hebben zich volgens hem hersteld in de recente vluchtelingencrisis als gevolg van de Russische inval in Oekraïne, maar de VN-leider herinnerde eraan dat dit niet het geval was in het recente verleden, "waarin vluchtelingen uit Syrië op chaotische wijze door de Balkan trokken en de ene na de andere deur gesloten zagen".

Guterres verwelkomde de openheid die de afgelopen maanden is betoond ten aanzien van de crisis in Oekraïne, maar liet tegelijkertijd een waarschuwing achter: "Het kan niet anders dan ons doen nadenken over de vraag waarom Europa Oekraïense vluchtelingen verwelkomt en in zoveel landen Europeanen zo terughoudend waren om Syrische en Afrikaanse vluchtelingen op te vangen."

Volgens de voormalige Portugese premier heeft deze situatie "bij velen die in het zogenaamde 'mondiale zuiden' wonen een zekere frustratie en zelfs een zekere woede veroorzaakt, die het voor hen moeilijk maakt om de solidariteit uit te drukken die Europeanen verwachten wanneer Europa geconfronteerd wordt met een verwoestende crisis, met de Russische inval in Oekraïne en alle gevolgen die dit heeft gehad voor ons dagelijks leven, in Europese landen en nog dramatischer in derdewereldlanden".


Klimaatverandering

In een andere lijn van kritiek wees António Guterres erop dat er naast de conflicten nog iets is dat niet vergeten mag worden: "We verliezen de strijd tegen klimaatverandering. De mogelijkheid om de groei van de mondiale temperatuur te beperken tot 1,5 [graden celsiusstaat op het punt verloren te gaan en onomkeerbaar verloren te gaan. Er blijft, vooral op het niveau van de grote emitterende landen, een gebrek aan politiek bewustzijn dat onontbeerlijk is om deze situatie te keren", betreurde hij.

Hij herinnerde ook aan de noodzaak van klimaatrechtvaardigheid, want "de waarheid is dat de landen die het meest te lijden hebben onder de dramatische gevolgen van klimaatverandering, niet de landen zijn die het meest bijdragen aan deze veranderingen en niet de landen zijn die over de meeste middelen beschikken om te voorzien in de behoeften van wederopbouw, herstel en steun aan de bevolking".

Daarom wijst hij op "een enorm egoïsme van de landen uit het noorden door te weigeren alle verantwoordelijkheden te aanvaarden, ook die welke zij in het akkoord van Parijs op zich hebben genomen, van solidariteit met de landen uit het zuiden".