Het is weer een pikzwarte nacht in de Alentejo, maar een nieuwe maan loert net onder de horizon. De uitgestrekte, met sterren bezaaide Iberische nachthemel is volkomen onbewolkt. s Nachts is de Alentejo spectaculair, in welke richting ik mijn hoofd ook draai, of het nu is om de hemel te aanschouwen of om lichtjes gebiologeerd te raken door de glinsterende lichtjes van nabijgelegen dorpen.

Op zulke zwoele Alentejo-avonden zie ik er vaak tegenop om me terug te trekken voor de nacht. Een prachtige Portugese nachtelijke hemel tart elke behoefte aan sluimering als ik naar de sterrenbeelden sta te staren. Al mijn gevoeligheden suggereren dat er ergens, daarbuiten, een vorm van buitenaards leven moet zijn.

Net als vele anderen hou ik van een goede ruimtefilm. Stephen Spielberg's E.T. was een absoluut geniaal stuk. Tot op de dag van vandaag is het nog steeds een uitstekend verhaal. Oké, de film is de belichaming van jaren tachtig films, maar dat is niet helemaal slecht, want wie houdt er niet van de charme en het escapisme van grote films als Ghostbusters of Back to the Future?

Spielbergs "E.T. moment" is vele malen opnieuw verbeeld sinds de grote man al die jaren geleden zijn filmische aplomb weefde. Tot nadenken stemmende films als Independence Day (en het vervolg daarop) hebben door de decennia heen veel plezier opgeleverd.

Al die tijd hebben echte astronomen de kosmos uitgekamd met machtige telescopen, zich afvragend of er ooit een dag zal komen waarop ze zullen stoppen, zich concentreren - en gas geven! Misschien zal een van die grote telescopen, te midden van wat zwakke stralen opgevangen uit een ver sterrenstelsel, een zwak maar duidelijk signaal detecteren? Of we dit soort dingen nu willen geloven of niet, over één ding zijn we het tenminste eens? Hoe onwaarschijnlijk zo'n moment ook is, het zou een enorme verandering zijn als (of wanneer) het ooit zou gebeuren?

Zeg nooit nooit

Eén ding hebben recente gebeurtenissen (zoals Covid-19) ons geleerd: zeg nooit nooit. Ik vraag me af hoeveel van ons dachten dat we in onze post-glasnost wereld van relatieve harmonie een terugkeer naar de "koude oorlog" vijandigheden tussen Oost en West zouden zien? Wie had vorig jaar kunnen denken dat een post-Sovjet-Russische regering dreigende geluiden zou maken over het gebruik van kernwapens?

Velen van ons zullen zich misschien troosten met de gedachte dat de machthebbers zeker voorbereid moeten zijn op een eventualiteit als buitenaards contact.

Maar zijn ze dat ook?

Laten we eerlijk zijn, de meesten van ons dachten dat 'de wereld' een duidelijk aardse vijand als Covid-19 aankon. Hoewel er veel goede dingen werden gedaan om levens te redden en het ergste van de pandemie te verzachten, suggereren sommigen dat we het (over het algemeen) collectief niet zo goed hebben aangepakt als we hadden kunnen doen? De meeste landen waren slecht voorbereid, hoewel ze wisten dat er een dreiging bestond. Agenda's en politiek stonden pragmatisme in de weg. In plaats van een wereldwijd gecoördineerde inspanning om het virus in te dammen, verviel de mensheid in een staat van chaos. In plaats van een gezamenlijke aanpak heerste er protectionisme in een vreemd klimaat van door en door onlogische complottheorieën en algemene mumbo-jumbo.

Een dreigende wereldwijde cataclysme (in de vorm van een planeetdodende asteroïde inslag), is briljant weergegeven in de Leonardo DiCaprio film "Don't Look Up". Het verhaal veronderstelt hoe volkomen stuurloos de wereld waarschijnlijk zou zijn als de mensheid al haar hoop zou vestigen op degenen die we beschouwen als 'de groten en de goeden'. De film laat zien hoe politici alleen goed zijn in politiek bedrijven. Velen leken volkomen ontoereikend toen de kakofonie echt toesloeg.

Hoe te reageren?

Buiten de wereld van science fiction is de echte vraag, wie zou beslissen hoe te reageren als er ooit solide bewijs zou zijn dat aliens bestaan? Velen zullen deze vraag belachelijk en overbodig vinden. Grote fysieke afstanden tussen de aarde en mogelijke bewoonbare planeten maken contact (met behulp van bekende technologieën) vrijwel onmogelijk.

Buitenaards contact is echter een mogelijkheid die serieus wordt overwogen door SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence). SETI is bezig met het opzetten van een zogenaamde "post-detection Hub" in St Andrews in Schotland. Het doel van deze Hub is om een groep internationale onderzoekers samen te brengen die de rol op zich zullen nemen om de mensheid "klaar te stomen". Zij zullen alle mysterieuze signalen analyseren en nagaan hoe we ooit kunnen reageren.

Tot nu toe heeft SETI zich geconcentreerd op het zoeken naar radiosignalen. Potentiële dilemma's ontstaan pas als (of wanneer) deze mensen daadwerkelijk een soort tastbaar bewijs van buitenaards contact vinden. Het dilemma is: niemand weet precies wat er moet gebeuren, omdat er eerlijk gezegd geen strategieën of protocollen bestaan.

Sinds 1992, toen astronomen voor het eerst bevestigden dat er een planeet buiten ons eigen zonnestelsel bestaat, zijn er meer dan 5000 ontdekt. Dit heeft het enthousiasme voor de zoektocht naar buitenaards leven nog verder aangewakkerd. Met elke nieuwe ontdekte wereld lijkt de kans dat wij alleen zijn in dit enorme heelal steeds meer op fantasie. Wetenschappers vermoeden dat de meeste van de 300 miljard sterren in ons Melkwegstelsel alleen al een eigen zonnestelsel herbergen. De wetenschappelijke opinie keert steeds meer in de richting van het idee dat buitenaards leven echt bestaat.

Steeds krachtigere telescopen besteden tijd en moeite aan de zoektocht naar ET. Door deze geavanceerde telescopen kunnen astronomen grote delen van het heelal bestuderen. SETI heeft al enkele voorlopige richtlijnen over hoe te reageren als ze ooit interstellaire boodschappen ontdekken. Men is het erover eens dat onderzoekers het publiek en de secretaris-generaal van de VN moeten informeren in dergelijke omstandigheden. Maar er zijn weinig richtlijnen over wat er dan moet gebeuren. Hoe moeten berichten worden bestudeerd en door wie? Moeten berichten openbaar worden gemaakt voordat ze worden ontcijferd? Zouden regeringen gezamenlijk optreden als 'een planeet'? Moeten we reageren? Zo ja, wie beslist welke berichten we terugsturen?

Ik kan me voorstellen dat de maatschappelijke impact chaotisch zou zijn als er ooit berichten zouden worden ontdekt. Alleen al de mediagekte zou uit de hand lopen, waardoor de kans op desinformatie zou toenemen. De reacties van de religieuze hiërarchie zouden gevarieerd en controversieel zijn, wat zou leiden tot ingrijpende gevolgen voor de meeste religieuze geloofssystemen.

De post-detectiehub op St Andrews zal mensen met de juiste mentaliteit samenbrengen om te helpen samenhangende plannen op te stellen voor de aanpak van welke scenario's dan ook. Het andere doel is een serieuze betrokkenheid van de VN. Velen menen dat de VN de enige organisatie is die voldoende invloed heeft om een mondiale reactie te coördineren.

Op dit moment is de wetenschappelijke gemeenschap verdeeld. Het vooruitzicht om te reageren op berichten baarde Stephen Hawking zorgen. Hij waarschuwde dat elk eerste contact met buitenaardse wezens hetzelfde zou kunnen verlopen als wat er gebeurde toen de Indianen de Europeanen ontmoetten. Hawkings verklaarde hoe die ontmoeting "niet al te best uitpakte". Anderen zijn optimistischer en vinden dat het jammer zou zijn als geavanceerde beschavingen op zichzelf blijven en geen moeite doen om te communiceren.

Bedtijd, denk ik. De nachtelijke hemel van de Alentejo doet rare dingen met me. Of is het de wijn?

Author

Douglas Hughes is a UK-based writer producing general interest articles ranging from travel pieces to classic motoring. 

Douglas Hughes