Er zijn soortgelijke, maar minder dramatische oceaanhittegolven die opduiken op ongewone plaatsen zoals de noordelijke Stille Oceaan, de West-Afrikaanse kust en het equatoriale deel van de Indische Oceaan. Ze zijn vrij hardnekkig, en sommige wetenschappers die zich bezighouden met oceaanhitte maken zich grote zorgen.

"Ik wil niet zeggen dat dit klimaatverandering is, of natuurlijke variabiliteit of een mengsel van beide, we weten het nog niet. Maar we zien deze verandering wel", aldus Karina Von Schuckmann van Mercator Ocean International, hoofdauteur van het laatste rapport over de temperatuur van het zeeoppervlak. Veel andere klimaatwetenschappers delen haar bezorgdheid, maar ook haar terughoudendheid om een conclusie te trekken.

Deels is die terughoudendheid gewoon de gebruikelijke wetenschappelijke voorzichtigheid bij de confrontatie met een nieuw fenomeen, maar het is ook omdat ze echt niet willen geloven dat het zo snel zo slecht is gegaan. Als de manier waarop de oceaan omgaat met de opgenomen warmte verandert, zal dat zeker ten kwade zijn, en dat is wel het laatste wat we nu nodig hebben.

De wereldoceaan, die meer dan tweederde van de planeet bedekt tot een gemiddelde diepte van drie en een halve kilometer, heeft geholpen de schade te beperken sinds de mensheid grote hoeveelheden broeikasgassen begon uit te stoten. In feite heeft de oceaan een kwart van onze kooldioxide-uitstoot geabsorbeerd en 90% van de overtollige warmte die in het klimaatsysteem is gevangen.

De kooldioxide maakt de oceanen echter al zuurder, wat schadelijk is voor het zeeleven, en we kunnen gerust aannemen dat er ook een grens is aan de hoeveelheid CO2 die de oceanen kunnen opnemen (hoewel we niet weten waar die grens ligt). Op een zeker moment zullen de oceanen geen CO2 meer kunnen opnemen, en zal de opwarming van de atmosfeer sterk versnellen.

Evenzo zal de enorme hoeveelheid overtollige warmte die de oceanen hebben opgenomen op een gegeven moment de temperatuur van het zeeoppervlak dramatisch doen stijgen en de atmosfeer verder opwarmen, maar we weten niet wanneer.

Kan dat moment nu zijn? Ja, dat zou kunnen, maar we begrijpen het gedrag van de oceanen nog niet goed genoeg om er zeker van te zijn. De belangrijkste reden voor de twijfel over wat er werkelijk gebeurt, is het feit dat we toch al verwachtten dat het terugkerende klimaatverschijnsel El Niño rond deze tijd zou terugkeren.

El Niño maakt deel uit van een cyclus van opwarming en afkoeling in het tropische deel van de oostelijke Stille Oceaan (ter hoogte van Peru en Ecuador) die sterk genoeg is om het hele mondiale klimaatsysteem te beïnvloeden. De cyclus herhaalt zich gemiddeld om de zeven jaar: de laatste El Niño was in 2015, en we zijn nu aan een nieuwe toe.


Nieuwe wereldwijde records voor hoge temperaturen worden gewoonlijk gevestigd tijdens El Niño, terwijl aanzienlijke afkoeling optreedt in de periodes waarin de tegenovergestelde toestand, La Niña, het systeem domineert. De opwarming van de aarde is dus jarenlang afgeremd door een langdurige La Niña, en zal nu de komende jaren worden versneld door een sterke El Niño.

Het probleem voor de wetenschappers is dat deze cyclische temperatuursprong bovenop de gestage jaarlijkse opwarming komt die de uitstoot van broeikasgassen door de mens veroorzaakt - zeven jaar sinds de laatste El Niño. Er staat ons ongekend warm en stormachtig weer te wachten, ook al gebeurt er niets nieuws.

Maar misschien gebeurt er wel iets nieuws: er doet zich ook een grote opwarming voor in delen van de oceaan die normaal niet door het El Niño-fenomeen worden getroffen. Zowel wij als de wetenschappers begeven ons op onbekend terrein, en we zullen moeten afwachten wat er verder gebeurt.

De klimaatwetenschappers (maar niet de rest van ons) beseffen terdege hoeveel ze niet weten. Het begrip van het klimaatsysteem groeit snel, maar het is zo complex dat het veld nog steeds bezaaid is met "bekende onbekenden" - en waarschijnlijk ook veel "onbekende onbekenden".

Er bestaat bijvoorbeeld geen duidelijke consensus over wat "klimaatgevoeligheid" is. Dat is de fundamentele vraag hoeveel CO2 en andere opwarmende gassen in de lucht een bepaalde hoeveelheid opwarming veroorzaken.

De universeel overeengekomen doelstelling is "nooit meer dan 2,0°C hogere gemiddelde mondiale temperatuur", en voor praktische doeleinden zijn we overeengekomen dat dit wordt veroorzaakt door 450 deeltjes per miljoen "kooldioxide-equivalent" in de atmosfeer. Maar de werkelijke klimaatgevoeligheid zou op lange termijn wel 4,5°C kunnen bedragen.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer