Aanvallen op Russische ex-inlichtingenagenten op vreemde bodem worden echter discreter uitgevoerd, door vergiftigingen en niet door schietpartijen in maffiastijl, zoals Alexander Litvinenko, die in Londen werd gedood door radioactief polonium-200 dat in zijn thee werd gedruppeld, en Sergei Skripal, die werd vergiftigd met het zenuwgas novichok dat op zijn deurknop werd gesmeerd (maar het overleefde) in Salisbury, Engeland.

In eigen land daarentegen zijn de moorden openbaar en brutaal. De leider van de oppositie tegen Poetins dictatuur, Boris Nemtsov, werd in 2014 gedood toen hij de brug van het Rode Plein naar de zuidoever overstak. Vier kogels in de rug van Nemtsov en alle beveiligingscamera's in het gebied uitgeschakeld 'voor onderhoud': het was een duidelijke boodschap aan alle demonstranten.

Poetins wraak op Jevgeni Prigozjin, die afgelopen augustus een mislukte muiterij tegen de legerleiding leidde, was niet alleen openbaar; het was ook explosief. Het zakenvliegtuig van Prigozjin werd twee maanden later op weg naar Sint-Petersburg gebombardeerd, waarbij hij en negen anderen omkwamen.

Dat brengt ons bij de laatste dode, die van Alexei Navalny afgelopen vrijdag. Poetins handlangers hadden al eens geprobeerd om Navalny te doden in 2020, door in te breken in zijn hotelkamer en zijn ondergoed in te smeren met novichok terwijl hij op een tournee was in Siberië. Hij stierf bijna in het vliegtuig terug naar Moskou, maar de piloot maakte een noodlanding en hij overleefde.

Hij werd geëvacueerd naar Duitsland en herstelde ten minste gedeeltelijk, maar als de facto leider van de democratische oppositie in Rusland voelde hij zich verplicht om terug te gaan. Zoals hij ooit tegen The Guardian zei: "Als ik wil dat mensen me vertrouwen, dan moet ik de risico's met hen delen en hier blijven."

Het was een vergissing, maar wel een heel dappere. Zodra hij in 2021 in Moskou uit het vliegtuig stapte, werd hij gearresteerd en begon het regime met het ontmantelen van het bescheiden politieke netwerk dat hij had weten op te zetten. Zijn collega's en helpers verlieten het land op tijd of gingen de gevangenis in.

Navalny zelf verdween in de goelag en dook van tijd tot tijd op in verschillende gevangenissen, terwijl de staat een reeks schijnprocessen voerde (waarbij hij aanwezig was op video) die steeds langere gevangenisstraffen opleverden. Tegen de tijd dat hij stierf zaten ze op 19 jaar, maar dat was irrelevant. Zoals hij zelf zei, zou hij in de gevangenis blijven tot hij zou sterven of tot het regime zou ophouden te bestaan.

Nou, het was het eerste en er is geen reden om eraan te twijfelen dat hij op bevel van Poetin is vermoord. Zoiets belangrijks gebeurt niet in Rusland zonder Poetins toestemming.

Het maakt niet uit of Navalny stierf door vergiftiging, door de naweeën van een pak slaag, of door ondervoeding en blootstelling. Als Poetin hem niet dood had gewild, zou hij nog leven. QED.

Het Russische internet vult zich al met speculaties over waarom Poetin hem nu doodde, terwijl hij al geneutraliseerd was. Navalny vormde geen serieuze bedreiging meer voor de Russische sterke man (als hij dat al ooit was), en je zou denken dat Poetin niet nog meer negatieve publiciteit nodig had. Maar dat gaat voorbij aan de rol van Poetins gekwetste ijdelheid.

Sterke mannen hebben er een hekel aan om bespot te worden en de specialiteit van Navalny was het maken van gelikte, sarcastische video's waarin de Grote Leider en zijn trawanten worden afgeschilderd als massaal corrupte en incompetente nietsnutten die bijna per ongeluk op grote macht waren gestuit maar vastbesloten waren deze te behouden.

Poetin was zo geobsedeerd door Navalny dat hij het nooit kon opbrengen om de naam van de man in het openbaar te noemen, maar hij was niet langer een bedreiging. De repressie in Rusland was de afgelopen jaren zo hard dat bijna iedereen zich nu gedeisd houdt. De revolutie is voor onbepaalde tijd uitgesteld en Navalny is voor niets gestorven.

Dit roept Lenins beroemde vraag op: "Als wij het nu niet zijn, wanneer dan wel? Als wij het niet zijn, wie dan wel?", maar niemand wil die vraag nu beantwoorden. Er is een oorlog gaande: de meeste mensen sluiten de gelederen en degenen die het beter weten houden hun mond.

Dit betekent niet dat Poetin voor altijd aan de macht zal blijven, of dat Rusland nooit een moderne democratische samenleving kan zijn. Natuurlijk kan dat wel. Het zou de eerste keer, in de jaren '90, al zo ver zijn gekomen als Boris Jeltsin geen vileine dronkaard was geweest en de Verenigde Staten er niet voor hadden gezorgd dat hij in 1996 'herverkozen' werd tot president.

Vroeg of laat krijgt Rusland nog een kans, en daarna nog een als ze het weer verprutsen. En op een dag zullen er standbeelden van Alexei Navalny in Moskou staan.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer